Een simpele zoekopdracht in Google op de woorden familiebedrijf + schoonmaak levert maar liefst 242.000 hits op. Rij na rij van familiebedrijven in de branche duiken op, waarbij woorden als trots, traditioneel, passie, familie- en kernwaarden zondermeer opvallen in de begeleidende teksten. Dat is dan ook precies wat een familiebedrijf zo geliefd maakt, vertelt Berrie Abelen, eigenaar van bedrijfsoverdrachtsadviseur Adcorporate, mede-oprichter van de Stichting voor het Familiebedrijf en schrijver van het boek Opvolging en overdracht bij familiebedrijven.
Familiebedrijf focust niet op winstmaximalisatie
Abelen: “Mensen verwachten bij een familiebedrijf dat het daar niet alleen maar draait om het maximaliseren van winst. Natuurlijk moet er geld verdiend worden, maar dan wel met bovengemiddeld veel aandacht voor de klanten, leveranciers en medewerkers. Familiebedrijven worden gezien als bestendiger en als meer gericht op de lange termijn. Ze hebben een soort charme, waardoor klanten liever met familiebedrijven in zee gaan. Idem dito voor leveranciers en werknemers. Vaak klopt dat beeld trouwens ook wel.”
Natuurlijk moet er geld verdiend worden, maar dan wel met bovengemiddeld veel aandacht voor de klanten, leveranciers en medewerkers
Dat wordt meteen bevestigd wanneer Service Management in gesprek gaat met Mark Hofkens, CEO van familiebedrijf Hofkens HIG. Op de vraag naar zijn ambities voor de toekomst antwoordt hij namelijk: “We hebben al een sterk en gedegen familiebedrijf staan en ik hoop dat we autonoom kunnen blijven groeien. Wilde ambities op het gebied van omzetgroei heb ik niet. Dat soort getallen zijn mooi, maar zeker niet het belangrijkste. Want wat zegt het nu eigenlijk? Het allerbelangrijkste vind ik dat je plezier hebt in je werk en dat je er energie van krijgt.”
Alle facetten gezien en gedaan
Hofkens HIG werd in 1959 opgericht door een oom van Mark. Al snel kwamen er nog vier familieleden aan boord: Mark’s vader, opa en nog twee ooms. “In 1987 gingen mijn opa en twee ooms hun eigen weg en splitsten zich af van Hofkens HIG”, vertelt de tweede generatie Hofkens die aan het stuur staat van het reinigingsbedrijf.
“Vanaf mijn zestiende ben ik al werkzaam in het bedrijf. In die tijd heb ik alle opleidingen en certificaten behaald die we ook van ons personeel verwachten en ben ik op alle afdelingen werkzaam geweest. Van planning, finance en het uitvoeren van glasbewassing, gevelreiniging en industriële reiniging tot aan het meedraaien in de ontstoppingsdienst. Ons bedrijft voert alle diensten op het gebied van reiniging uit en ik heb alles gezien en meegekregen.”
Het familiebedrijf willen versus kunnen overnemen
Iets wat Abelen van harte kan aanbevelen. “Naast de vraag of de volgende generatie het bedrijf wel wíl overnemen, is er ook de vraag of hij of zij het wel kán. Het is bijvoorbeeld slim om ze een assessment te laten doorlopen. Of om volgens het Bavaria-principe te werken. Daar mag je als familielid prima werken, maar je moet wel net als alle niet-familieleden de sollicitatieprocedures doorstaan. Dat je dezelfde achternaam draagt, betekent niet automatisch dat je directeur wordt. Dat is een gezonde gedachte.”
Geen twijfel over mogelijk
In 2009 maakte Mark Hofkens de stap naar commercie en twee jaar later, in 2011, werd hij operationeel directeur. “In 2015 schreef ik een strategisch marketingplan, wat onder meer een naamsverandering betekende vanaf februari 2016. We gingen van Jos Hofkens HIG, Krachtig Schoon naar Hofkens HIG, De Allesreinigers. We doen immers alles op het gebied van schoonmaak en reiniging. Van schoonmaakonderhoud en traphalonderhoud, industriële reiniging, reiniging in de voedingsmiddelenindustrie tot aan onze 24/7 365 dagen per jaar riool- en calamiteitenservice. En dat alles in eigen beheer.”
>>Leestip: Mark Hofkens (Schoonmaakbedrijf Hofkens HIG): “Samenwerking is kracht”
“Uiteindelijk heb ik in 2019 de laatste stap mogen maken. Toen werd ik CEO en volledig eindverantwoordelijk voor ons bedrijf. Dat was echt een bijzonder moment. Een mooi compliment en een bevestiging van al die jaren hard werken.” Er was eigenlijk nooit twijfel of het reinigingsbedrijf in de familie zou blijven. Hofkens: “Ik wilde altijd al in de voetsporen van mijn vader treden. Van kinds af aan ging ik al met hem mee op pad. En ik nam als vierjarige de telefoon al op met ‘met Mark Hofkens HIG’. Schoonmaak en reiniging stromen door je aderen of niet. Vooral het resultaat; dat vind ik het mooiste aan dit vak. Dat je met je manschappen aan de slag gaat in één grote smerige puinhoop en dan zo’n wow-blik krijgt van de klant als je klaar bent. Ik roep ook weleens: als wij het niet meer schoon krijgen, breek het dan maar af.”
Overname op tijd bespreekbaar maken
Zekerheid over de overname door de volgende generatie is absoluut niet altijd zo vanzelfsprekend, benadrukt Abelen. “Het komt vaak voor dat de ouders er gewoon vanuit gaan dat de kinderen het familiebedrijf wel willen overnemen. Zij hebben dat immers toch ook gedaan? Maar maak het op tijd bespreekbaar en doe geen aannames. Bespreek het niet één keer, maar meerdere keren. Zodat de kinderen de gelegenheid hebben om erover na te denken. En respecteer hun wensen. Als ze het niet willen, dan willen ze het niet. Ga dan niet pushen. Uiteindelijk wordt niemand daar beter van. Ook het bedrijf niet.”
Het komt vaak voor dat de ouders er gewoon vanuit gaan dat de kinderen het familiebedrijf wel willen overnemen
De adviseur komt met een voorbeeld waar het bijna misging. Het gaat om een familiebedrijf waarin twee dochters en één schoonzoon -de man van één van die dochters- werkten. “De vader had bedacht dat de dochter wiens man daar ook werkte het bedrijf maar moest overnemen. Zijn andere dochter had hij er niet eens naar gevraagd. Terwijl tijdens het proces bleek dat die tweede dochter het wel degelijk wilde. Maar haar zus stak daar een stokje voor, want zíj mocht het doen van papa. Dat is een enorme rel geworden. Een jaar lang hebben de zussen elkaar niet gesproken. Door héél veel gesprekken te voeren, hebben we dat kunnen masseren. Die schoonzoon is uiteindelijk het bedrijf uitgegaan, omdat bleek dat hij er eigenlijk alleen maar uit gemakzucht werkte. De zussen hebben het bedrijf na een traject van tweeënhalf jaar samen overgenomen.”
Mediator erbij halen
De allerbelangrijkste tip van Abelen is dan ook: op tijd en goed communiceren. Zowel over de zakelijke- en geldkwesties, als over de gevoelskwesties. “Als je merkt dat het stroef verloopt, haal er dan tijdig iemand van buitenaf bij. Iemand die kan helpen dat gesprek te voeren.”
Zo vertelt Abelen dat zijn rol in een bedrijfsoverdracht, als bedrijfseconoom, met name focust op de cijfers. En dat de directeur van de Stichting voor het familiebedrijf optreedt als procesbegeleider. En soms zelfs een beetje als mediator. “Hij zorgt ervoor dat iedereen zich gehoord en gekend voelt. Dat iedereen tevreden is met de uitkomst. En dat de overdracht op de juiste manier, in de juiste volgorde en met de juiste partijen gebeurt.”
Zuiver en neutraal proces belangrijk
Want vooral dat laatste gaat nog weleens mis. “Het bedrijf moet tegen de juiste zakelijke waarde overgenomen worden. Dat is natuurlijk altijd belangrijk, maar vooral als er meerdere kinderen in het spel zijn. Zodat niemand zich benadeeld kan voelen. Maar daarbij is het wel belangrijk dat die waardering zuiver gedaan wordt. Het beste is dan ook om een team van specialisten op te stellen. Zodat een accountant, notaris, advocaat, fiscalist of overnameadviseur niet alles in zijn eentje gaat uitvogelen. Maar dat iedereen binnen zo’n team doet waar hij of zij voor opgeleid is. Zo houd je het proces zuiver en neutraal. Dat is het beste voor iedereen.”
Advies: durf te breken met het verleden
Abelen heeft ook nog een advies aan de opvolgers voor als de overname eenmaal achter de rug is: durf af en toe met het verleden te breken. “Stel dat de eerste generatie zijn of haar bedrijf na veertig jaar overdraagt aan een opvolger. De overdrager kan er dan vanuit gaan dat hij of zij nog steeds zijn of haar stempel op het bedrijf kan blijven drukken. Terwijl de kans groot is dat de opvolger andere ideeën heeft. Doordat diegene waarschijnlijk al jaren in het bedrijf heeft gewerkt en in die tijd een eigen zienswijze formuleerde. Diegene ziet andere kansen of bewegingen in de markt. Vervolgens maakt hij of zij dus andere keuzes. Dat kan best wennen zijn voor de overdrager. Want die gaat er vaak vanuit dat zijn manier de beste was.”
>> Lees ook: Overdracht gaat bij veel familiebedrijven mis
Gezonde discussie voeren
Ook Hofkens pleit ervoor om zaken bespreekbaar te houden. “Zeg wat je doet en doe wat je zegt. Wees altijd open en eerlijk naar elkaar. Dan kom je al een heel eind. Natuurlijk ben je het niet altijd met elkaar eens, maar dat hoeft ook niet. Zolang je er maar een gezonde discussie over kunt voeren zonder dat er direct ruzie ontstaat.” Dat geldt trouwens niet alleen voor de relatie met zijn vader. “Mijn mening is echt niet altijd de beste. Als iemand binnen het bedrijf een goed idee heeft dat ons echt kan versterken, dan ga ik daar natuurlijk in mee.”
“De samenwerking met mijn vader loopt gelukkig erg goed. In harmonie en met respect. Ik denk dat er maar weinig mensen zijn die als vader en zoon zo fijn met elkaar kunnen samenwerken.” Hofkens vertelt dat zijn oom jaren geleden het familiebedrijf al vaarwel heeft gezegd. “Al loopt hij nog dagelijks trots rond om de medewerkers te wijzen op het belang van een schone auto en goede bandenspanning.” Zijn vader fungeert als adviseur. “Hij komt in elk geval wekelijks langs op kantoor om te zien hoe het gaat. Hij neemt een kijkje hier en een kijkje daar op de werkvloer. Als een extra paar ogen en oren. Erg waardevol.”
De overdrager gaat er vaak vanuit dat zijn manier de beste was
Ondernemerschap, relatiebeheer en schoonmaakvak
Daarnaast is het volgens Hofkens belangrijk om iedereen vanuit zijn of haar kracht te benutten. “Doordat ik van kinds af aan al met mijn vader mee op pad ging, heb ik goed kunnen zien waar zijn kracht lag. En ook waar die niet lag. Mijn vader moet je bijvoorbeeld geen manager laten zijn en vergaderingen laten voorbereiden. Hij is een echte ondernemer in hart en nieren. Hij ziet kansen en signaleert bedreigingen tijdig. Daar ligt zijn kracht. Dat ondernemerschap heb ik echt van hem meegekregen. Net als relatiebeheer en hoe je moet netwerken. En natuurlijk heb ik ook het schoonmaakvak zelf van hem geleerd.”
