Sinds 2014 hebben ruim 130.000 asielmigranten een verblijfsvergunning gekregen in Nederland. Hoewel statushouders na vergunningverlening toegang hebben tot de arbeidsmarkt, blijkt in de praktijk dat de aansluiting met de arbeidsmarkt voor deze groep moeizaam verloopt, constateren de onderzoekers. Van de asielzoekers die in 2014 een verblijfsvergunning kregen, had 4,5 jaar later 38 procent een betaalde baan gevonden. Met name de eerste jaren na vestiging is de arbeidsparticipatie laag. Ook uit onderzoek onder eerdere cohorten statushouders blijkt dat de werkloosheid relatief hoog is onder deze groep en dat het sowieso vaak enige jaren duurt voordat statushouders zich een plek weten te verwerven op de arbeidsmarkt.
Acht projecten, twee springen er positief uit
In een hoofdstuk beschrijven onderzoekers de resultaten die de acht projecten boeken om statushouders aan het werk te krijgen. “Wat betreft uitstroom naar betaald werk springen twee projecten er in positieve zin uit. Bij beide projecten is sterk geïnvesteerd in directe matching aan een passende werkplek, wat zijn vruchten lijkt af te werpen. Er zijn ook twee projecten die opvallend weinig deelnemers naar een vorm van participatie we- ten te begeleiden. Een van deze projecten heeft een sectorale aanpak waarbij vanaf het begin een werk- gever is betrokken die uiteindelijk aan vijf deelnemers een werkplek zou bieden. Dit is echter niet gebeurd en de projectleider geeft ook aan dat zij de deelnemers die niet door de verschillende selectiefa- sen zijn gekomen uit het oog zijn verloren. Deze groep heeft dus geen verdere begeleiding naar een alternatieve werkplek gekregen. Bij het andere project is het onduidelijk waarom de uitstroom naar betaald werk ver achtergebleven is bij de geformuleerde doelstelling in het projectplan.”
Samenwerking met werkgevers belangrijke factor
De samenwerking met werkgevers is een belangrijke factor voor succes, zeggen de onderzoekers. Uit de interviews met projectleiders blijkt dat hier al in een vroeg stadium in geïnvesteerd moet worden. Een projectleider geeft aan dat het moeizaam liep met grote bedrijven en gemakkelijker met kleinere bedrijven met een sociaal oogmerk. Zij zijn vaak meer bereid om tijd te investeren in de begeleiding van de statushouder. Ook na de plaatsing van een statushouder is het belangrijk om contact te houden met werkgevers, zodat problemen vroegtijdig worden gesignaleerd.”
Perverse financiële prikkels
Verschillende projectleiders van de acht projecten geven aan dat perverse financiële prikkels soms belemmerend werken. “De zekerheid van een uitkering neemt voor een klein deel van de deelnemers de motivatie om werk te vinden weg. Bovendien kan de overstap naar werk of opleiding soms leiden tot financiële problemen als er bijvoorbeeld een gat valt tussen een uitkering en studiefinanciering, of de zorgtoeslag wordt stopgezet wanneer iemand gaat werken. Deelnemers kunnen hierdoor in de schulden belanden.”
Schoonmakers komen relatief veel voor
Deelnemers aan de projecten zijn hoofdzakelijk uitgestroomd naar banen waarvoor weinig opleiding vereist is in verschillende sectoren. Ondanks de coronacrisis is de meest voorkomende sector de horeca met functies in de bediening of als barista (medewerker horeca), kok (medewerker keuken) of afwasser. Ook magazijnmedewerkers en schoonmakers komen relatief vaak voor. In deze categorie vallen zowel schoonmakers van gebouwen, als industrieel schoonmakers en autopoetsers.
Zoek naar werkplek die aansluit bij wat deelnemer kan
Verschillende projectleiders benadrukken dat het cruciaal is voor het behoud van de motivatie om altijd te zoeken naar een werkplek die aansluit bij wat een deelnemer kan en wil. “Ook als dit betekent dat het meer tijd kost om de deelnemer te bemiddelen. Hierbij moet niet alleen aandacht zijn voor de sector, maar ook voor drijfveren van de deelnemer om aan het werk te willen. Als een deelnemer bijvoorbeeld snel geld wil verdienen om naar familie in het land van herkomst te sturen, dan is vrijwilligerswerk of een lang opleidingstraject niet wenselijk. Als iemand ambitieus is en graag leert, heeft een opleidingstraject juist wel potentie. Als iemand graag mensen wil helpen en Nederlands wil oefenen, heeft vrijwilligerswerk potentie. Ook zijn er statushouders die de sociale status van hun beroep erg belangrijk vinden en om die reden bijvoorbeeld niet als schoonmaker willen werken. Een uitgebreide intake is nodig om deze aspecten in kaart te brengen.”
Schoonmaakondernemers willen statushouder een kans geven
Leonore Nieuwmeijer, Adviseur Inclusiviteit en Schuldenproblematiek bij Schoonmakend Nederland zegt naar aanleiding van het rapport: “Ondernemers in de schoonmaakbranche willen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals statushouders, graag een kans geven. Maar werken in ons land blijkt toch vaak heel anders dan werken in het land van herkomst. De stap naar volwaardig meedoen is groter dan gedacht. Werkgevers ervaren al jaren dat de productiviteit lager ligt en dat er veel geïnvesteerd moet worden in het inwerken en opleiden van statushouders. Een compensatie van loonkosten vergroot daarmee de kansen voor deze mensen op de arbeidsmarkt.”
Sector van kansen en inclusiviteit
De schoonmaaksector is bij uitstek een sector van kansen en inclusiviteit, stelt ze ook. “En is een ideale sector voor onder meer statushouders om een kans te krijgen en een goede start te maken op de arbeidsmarkt. Vanuit Schoonmakend Nederland zijn wij blij dat dit rapport ons ondersteunt in onze ervaring. Wij willen dat de drempels worden weggenomen en de kansen vergroot. Wij pleiten daarom al langere tijd, net als VNO-NCW, om de doelgroep Banenafspraak te vergroten en statushouders toe te voegen aan een brede groep.”
