De man van Mariska Binnemans is hoogleraar en af en toe gaat ze mee naar een borrel van de universiteit. ‘Daar raak ik aan de praat met zijn collega’s en dan krijg ik onvermijdelijk de vraag: “Wat doe jij in het dagelijks leven?” Wat ik dan antwoord? “Ik zit in de schoonmaak.” En wat denk je? Dan krijg ik reacties als: “Dat is nuttig werk.” Maar ondertussen zie je ze om zich heen kijken, op zoek naar een interessantere gesprekspartner. Dan voel ik weer hoe het is om schoonmaker te zijn.’
Tips voor meer werkgeluk en minder verzuim
Binnemans zit inderdaad in de schoonmaak. Bij Alpheios geeft ze leiding aan een team van zo’n 30 trainers, calculators, consultants en planners. Haar organisatie helpt schoonmaakbedrijven onder andere om verzuim en verloop terug te dringen en het werkgeluk van schoonmakers te vergroten. En dat laatste, zegt ze, is cruciaal. ‘Veel klanten focussen op ergonomische hulpmiddelen. Die zijn zeker belangrijk, maar als je iemand een stofwisser geeft met een langere steel, meldt hij of zij zich niet automatisch minder vaak ziek. Een groot deel van het verzuim komt doordat mensen niet lekker in hun vel zitten of overwerkt raken.’
Lijstjes afvinken
Volgens Binnemans ligt de kern van het probleem in ons brein. ‘Een collega van mij is neurocognitief trainer en heeft het fenomeen goed ontleed. Kijk naar de gemiddelde leidinggevende in onze sector: die is vaak bezig met het afwerken van heel veel to do’s, continu mensen werven en opleiden, lijstjes maken en acties afvinken. Er is een overvloed aan werk en daarbovenop komen nog de uitdagingen op privévlak en de verwachtingen van de maatschappij. Elke taak en vinkje levert een shot dopamine en serotonine op, waardoor je alleen maar méér lijstjes gaat afvinken. Zachtjes aan gaat je werkgeheugen er met 60 procent op achteruit doordat je nog zelden kan afschakelen. Op de lange termijn ga je steeds harder werken en kom je minder snel tot structurele oplossingen voor problemen. Maar als het verzuim op de werkvloer afneemt, krijgen leidinggevenden weer lucht. Dan kunnen ze de job weer uitvoeren waarvoor ze gekozen hebben en raakt de hele organisatie uit die vicieuze cirkel. Leidinggevenden ervaren dan weer meer werkgeluk.’
Wat kunnen we doen om het werkgeluk te vergroten en het verzuim omlaag te brengen – bij zowel managers als medewerkers? Binnemans geeft een aantal tips, gebaseerd op onderzoek van MVO Nederland, gefinancierd door Vebego.
Zorg voor zingeving en waardering
We zijn terug bij het begin van dit artikel — bij de desinteresse voor het schoonmaakwerk. Want volgens Binnemans is die niet vanzelfsprekend. ‘Mijn oma was schoonmaker, en in het dorp waar ik opgroeide was ze net zo belangrijk als de schooldirectrice. Ouders en kinderen regelden van alles via haar, en haar werk werd als buitengewoon waardevol gezien. Dat gevoel van betekenis moet je als organisatie actief uitdragen. In een ziekenhuis helpen schoonmakers patiënten om beter te worden; in een vakantiepark maken ze mensen gelukkig. Help je schoonmakers zien waar zij waarde toevoegen.’
Organiseer aandacht van bovenaf
Dat sluit aan op het punt hierboven. ‘Ik heb lesgegeven op de hogeschool, aan toekomstige facility managers’, vertelt Binnemans. ‘Die jongens kwamen allemaal in pak naar school, want ze dachten dat ze manager gingen worden. Dus wat liet ik hen doen? De toiletten schoonmaken. En toen voelden ze hoe de mensen om hen heen hen behandelden. Dat was een eyeopener. Als die studenten later directeur worden, zullen ze dat hopelijk nog weten. Dan zullen ze een praatje maken met de schoonmakers, en hen ook gewoon uitnodigen voor de bedrijfsborrel. Verbind je schoonmakers dus met de directeur van je organisatie.’
Creëer context voor autonoom vakmanschap
Medewerkers moeten het gevoel hebben dat ze een vak uitoefenen, en dat hun kennis werkelijk iets betekent voor de eindklant. Dus is het een logische stap om hen op te leiden. Volgens Binnemans schuilt hier echter een paradox, want opleiden heeft alleen zin als de omstandigheden goed zijn. ‘Tijdens zo’n opleiding leren mensen dat ze hygiënisch moeten werken. Maar wat als er niet genoeg schoonmaakdoekjes zijn? Dan vermindert zo’n opleiding hun werkplezier. Want juist nu ze begrijpen hoe belangrijk die hygiëne is, kunnen ze die niet realiseren. Mensen moeten iets leren dat ze morgen kunnen gebruiken. De teamleiders hebben hierin een belangrijke rol te vervullen. Daarom heeft Alpheios een speciaal programma ontwikkeld voor hen. Daarin leert de teamleider een lerende context te creëren in het team: wanneer geef je een instructie en wanneer ga je ondersteunen. Zo ontstaat autonoom vakmanschap.’
Leer mensen plezierig samenwerken
Een andere cruciale factor is volgens Binnemans de onderlinge sfeer. Als mensen onder hoge druk komen te staan, op het werk of privé, dan gaat de werksfeer vaak achteruit. ‘In de schoonmaak zie je veel verschillende culturen en diverse leeftijdsgroepen. Bovendien hebben veel medewerkers een rugzak met veelal negatieve levenservaringen. Gelukkig is die verbinding tussen schoonmakers positief te beïnvloeden. Onderzoek wijst uit dat wie een maatje heeft op het werk minder verzuimt. Ook kun je mensen leren om respect te hebben voor elkaars communicatiestijl, achtergrond, cultuur. Wij helpen graag met het opzetten van teamactiviteiten om schoonmakers fijner te laten samenwerken. Een eventuele taalbarrière kun je verhelpen met extra hulpmiddelen, zoals vertaalapps als DeepL. Die hebben de laatste jaren een grote vlucht genomen, en die ontwikkeling gaat alsmaar sneller.’
Robotisering is prima, maar denk er goed over na”
Ga slim om met robots
En nu we het toch over techniek hebben: hoe zit het met robotisering? Kunnen schoonmaakrobots een rol spelen bij het terugdringen van ziekteverzuim? ‘Ja en nee’, zegt Binnemans. ‘Natuurlijk, een robotstofzuiger kan mensen zwaar en repeterend werk uit handen nemen, maar je moet altijd kijken naar de klussen die overblijven. Het gevaar bestaat dat schoonmakers een uur lang bezig zijn met de plekjes waar die robot niet goed bij kan. En om daar te stofzuigen, dat is veel meer belastend dan een uur lang afwisselend werk doen. Robotisering is prima, maar denk er goed over na: start met helder te krijgen wat je met het inzetten van een robot wilt bereiken. En ga na welke taken voor de schoonmakers overblijven en hoe je die taken gaat inrichten.’
Vergeet het verloop niet
Nog een laatste advies: kijk ook kritisch naar je verloop. ‘Ziekteverzuim is natuurlijk enorm belangrijk’, zegt Binnemans. ‘Maar je ziet vaak dat het verloop bij werkgevers onder de radar blijft. Terwijl het juist sterk samenhangt met ziekteverzuim. Als er mensen vertrekken, wordt de werkdruk voor de collega’s groter, en worden managers steeds vaker gevangen in een neerwaartse spiraal van werven, opleiden, bijsturen, klachten incasseren en weer opnieuw. Nog een argument dus om het werkgeluk van iedereen te vergroten.’
Dit artikel is gesponsord door Alpheios.
