Door: Marten Kops en Chuchu Yu van de NVZ | Schoon - Hygiënisch - Duurzaam
Het verzoek of een heel kantoorpand even ‘Corona-vrij’ gemaakt kon worden, was tijdens de pandemie niet vreemd. Daarnaast leek er vaker gegrepen te worden naar desinfectie, al dan niet met een middel dat daar ook daadwerkelijk voor geschikt was.
Het ging te ver
Vreemd, aangezien het coronavirus zich prima liet bestrijden door regulier schoonmaken of handenwassen met water en zeep (1). Alleen daar waar geen toegang was tot water en zeep, was desinfecteren in deze situatie van aanvullende waarde. De opkomst van het coronavirus was dus vaak geen gegronde reden voor deze verhoogde nadruk op desinfectie. Deze alles-of-niets-benadering ging dan ook te ver.
In het kader van hygiëne moet je doelgericht te werk gaan, en dus doelgerichte hygiëne toepassen. Toch was het gedrag tijdens de coronapandemie gevoelsmatig natuurlijk goed te verklaren: door de angst voor het oplopen van het coronavirus hechtten veel mensen ineens veel meer belang aan hygiënisch gedrag.
Het voelde het veiligst om dan maar te gaan desinfecteren. Inmiddels is de angstfactor weer verdwenen: het coronavirus heeft dezelfde status als de ‘gewone’ griep. Wat heeft dat gedaan met ons gedrag
Teruggevallen in oude patronen
Veelal is men alweer teruggevallen op de oude gewoontes. Even vlug de handen wassen na het toiletbezoek, maar niet meer voor het eten of na reizen met het openbaar vervoer. En ook thuis is het schoonmaken bij veel mensen weer terug naar de frequentie van vóór de pandemie.
Het is zeer lastig om van nieuw gedrag een gewoonte te maken. De kans is daarom groot dat het gebrek aan blijvende gedragsverandering een belangrijke rol gaat spelen in een stijging van het aantal besmettingen van infectieziekten. Hygiënisch gedrag is immers belangrijk voor de preventie van ziektes als de griep of het norovirus.
Dat dit gedrag veel te wensen over laat, blijkt wel uit de cijfers. Zo was er in het voorjaar een significante stijging in het aantal mensen met influenza-achtige ziekten, tot wel 50% meer ten opzichte van 2024 (2).
Hygiënisch gedrag bij kinderen
Gelukkig lijkt er sinds de pandemie wel een stijging in het stimuleren van hygiënisch gedrag en persoonlijke verzorging bij kinderen. Hoewel de statistieken dit nog moeten uitwijzen, zie je veel kinderen nog steeds in de elleboog hoesten of niezen, en is er meer aandacht voor hygiëne in het primair onderwijs. Dit zijn belangrijke ontwikkelingen: kinderen die vanaf jongs af aan hygiënisch gedrag aanleren, zullen veel minder snel vervallen in slechte gewoonten.
Doelgerichte hygiëne
In de professionele schoonmaak zien we (helaas) ook een terugval naar oude gewoonten en is de schoonmaakfrequentie in kantoren en publieke ruimtes weer terug naar een paar keer per week in plaats van dagelijks. Wat dat betreft is het van belang dat we werken naar de gulden middenweg. Overdreven, angstgedreven schoonmaakgedrag is niet gewenst. Maar ook het verslonzen van hygiënisch gedrag heeft op korte en lange termijn grote gevolgen.
De sleutel is hier het principe van doelgerichte hygiëne. Doelgerichte hygiëne is het richten van hygiëneprotocollen op de meest kritische punten en op kritische tijdstippen om de keten van besmetting te doorbreken. In de praktijk betekent dit goede reguliere schoonmaak en extra aandacht (indien nodig met desinfectie) voor de kritische punten, bijvoorbeeld lichtknoppen, deurklinken, et cetera. Dit geldt niet alleen voor de professionele sector, maar ook in de thuissituatie.
Ook belangrijk: als je desinfectiemiddelen gebruikt, gebruik dan alleen toegelaten desinfectiemiddelen en volg nauwlettend de gebruiksaanwijzing op het etiket.
Gelukkig lijkt het belang van doelgerichte hygiëne bij steeds meer organisaties door te dringen. Maar het aanleren van een nieuwe gewoonte kan lang duren. Pas als de routine een vrijwel onbewuste handeling wordt, mogen we spreken van een gewoonte. En zo ver zijn we helaas nog niet.
Voetnoten:
1) Overigens moet hier de kanttekening worden gemaakt dat bij een nieuwe pandemie met een andere ziekteverwekker dit mogelijk niet geldt. Dan is er allicht wel een desinfectiemiddel nodig.
2) https://www.nivel.nl/nl/zorg-en-ziekte-in-cijfers/actuele-cijfers-ziekten-per-week
