Vanwege de ouderwetse uitstraling en het gebruik in oma’s tijd wordt het vaak als een natuurlijk product gezien. Maar heb je weleens een pot groene zeep aan een boom zien hangen?
Natuurlijk versus chemisch
Het is wel degelijk een chemisch product, gemaakt uit vetten of oliën en kaliloog. Die oliën zijn meestal van plantaardige oorsprong, dat dan weer wel, en geen aardolie. Maar zelfs van aardolie kan je zeggen dat het een natuurproduct is, ontstaan uit plantenresten die lang in de aardbodem lagen.
Om het nu groen te noemen, is eigenlijk ook zo-zo. Het is nauwelijks groen en het zou eerder gele zeep genoemd kunnen worden. In België wordt het trouwens Bruine Zeep genoemd.
Bestaat er dan helemaal geen natuurlijke zeep? Zeker wel, maar denk nu niet dat deze vriendelijk is voor het milieu. Wie werkelijk natuurlijke zeep wil gebruiken, zou voor Saponine moeten kiezen. Dit is een zuiver plantaardige stof die bijvoorbeeld voorkomt in het wortelsap van de Saponaria Officinalis (zeepkruid).
Echter, Saponine veroorzaakt in de bloedbaan hemolyse van rode bloedlichaampjes. Voor vissen en schaaldieren is het uiterst giftig. Dan toch maar groene zeep, zou ik zeggen!
5000 jaar geleden
Zeep is al sinds duizenden jaren bekend. Het oudste zeeprecept dateert van circa vijfduizend jaar geleden en is te vinden op een kleitablet in het historisch museum van Istanbul. Het recept is in het Sumerisch en beschrijft de de fabricage van zeep en het wassen van kleding.
Het zal zeker geen luxe toiletzeep geweest zijn. Er werd gebruikgemaakt van potas van bomen of planten, wat waarschijnlijk gekookt werd met het vet van geiten of schapen. Of misschien olijfolie.
Belangrijk voor de zeepindustrie was de Fransman Michel Eugène Chevreul (1786-1889). Hij maakte - aan de hand van de chemische samenstelling - voor het eerst duidelijk waar zeep zijn oppervlakte-actieve werking, en dus zijn reinigingskracht, aan te danken heeft. Hij was een veelzijdige man, die ook van betekenis was voor de kleurenleer en zelf ook kunstschilder was. Chevreul werd maar liefst 103 jaar.
Voor- en nadelen
Potten met groene zeep zie je bijna niet meer in de handel, maar nog wel vloeibare zeep. Het verschil is uiteraard de concentratie zeep. In beide gevallen is het een kaliumzeep, want wanneer de vetten met natronloog worden gekookt, ontstaat harde zeep.
Nog steeds is zeep een krachtige reiniger, maar het heeft het nadeel dat met leidingwater kalkzeep ontstaat. Daardoor is het bepaald niet geschikt om bijvoorbeeld de ramen te zemen.
Maar, om met Johan Cruijff te spreken, 'ieder nadeel heb z’n voordeel'. En dat geldt hier in het bijzonder.
Op stenen vloeren vullen de poriën zich met kalkzeep en deze 'zeepfilm' geeft een glanzend oppervlak, waardoor de vloer er verzorgd uitziet. Wil je dus plavuizen mooi laten glanzen, doe dan een flinke scheut zeep in het water.
Dat moet dan ook weer niet iedere dag gedaan worden, want dan wordt de vloer plakkerig en grauw door alle kalkzeep. Is dat het geval, neem dan - hoe gek het ook klinkt - een sanitairreiniger op basis van kalkbindende middelen (geen zuur product!) om de vloer te schrobben.
Jacques van den Wijngaard, auteur van Professioneel Schoonmaken 2.0 en Chemie Glashelder
